Masterclass Port: van Ruby tot Rosé

Port is zo’n wijn die iedereen kent en meteen een gevoel oproept: zwoel, intens, misschien een tikje decadent. Maar wist jij dat er wel 8 soorten port bestaan? Allemaal lekker én heel verschillend. In smaak maar ook in hoe lang je ze bewaart of wanneer ze op dronk zijn. Goed om te weten vóórdat je jouw dure Vintage Port al na 3 jaar opentrekt. Of dat je er na 18 jaar achter komt dat die Ruby Port toch niet zo geschikt was als geboortewijn voor je kind... Lees met ons mee en spaar proef ze allemaal ;)

Port, de oorsprong

Voordat we het diepe in springen, nog even kort terug in de tijd. In de 17e eeuw importeerden de Engelsen grote hoeveelheden Portugese wijn uit de Douro. Alleen: de wijn kwam vaak zuur en ondrinkbaar aan na de lange reis per schip. Slimme handelaren ontdekten dat de wijn veel beter bewaard bleef wanneer er tijdens de vergisting een scheut brandewijn werd toegevoegd. Door die stoot alcohol stopt de vergisting meteen en blijft er veel suiker in de wijn achter. Resultaat: een krachtige, zoete wijn die we port noemen. Dit werd zo populair in Engeland dat veel Britse handelshuizen zich vestigde in Porto. Daar komen bekende namen als Taylor’s, Graham’s en Croft vandaan die tot op de dag van vandaag fantastische ports maken.

Portugal is wereldwijd beroemd om haar port, maar heeft zóveel meer te bieden. Benieuwd Lees dan Portugal: zoveel meer dan Port en Vinho Verde.

De 8 soorten Port: een masterclass

Sinds 1820 geldt een soort standaard voor het maken van port: bij zo’n 6% alcohol (dus halverwege de gisting) wordt Aguardente (78% alcohol) toegevoegd. Het resultaat is een basiswijn van ongeveer 20% alcohol, met veel restsuiker. En vanaf die basis maken wijnmakers er 8 verschillende soorten port van.

1. Ruby Port

De instap-port, maar zeker niet saai. Ruby is jong, fruitig en intens robijnrood. Hij rijpt maximaal 2 tot 3 jaar op grote, oude houten vaten of roestvrij staal, zodat de frisse fruitaroma’s van kersen, frambozen en bramen behouden blijven. Ideaal als dessertwijn bij chocoladecake of gewoon als glas na het eten. Ruby Port wordt vaak geblend uit meerdere oogstjaren om elk jaar een constante smaak te garanderen.

Drinken en bewaren: Ruby Port wordt gemaakt om jong te drinken. Laat ze dus vooral niet jaren in de kast liggen verstoffen. Eenmaal geopend bewaar je hem in de koelkast en is hij nog een week of twee lekker.

2. Vintage Port

De koning der ports. Alleen gemaakt in de allerbeste jaren (gemiddeld 3 keer per decennium) en altijd uit één oogstjaar. Hij rijpt maximaal 2 jaar op hout en gaat daarna ongefilterd de fles in (schrik dus niet als er wat depot onderin de fles zit). Hier kan de port zich nog decennialang ontwikkelen. Jonge Vintage Port is krachtig en intens, maar na 20–30 jaar verandert hij in een complexe wijn met aroma’s van rozijnen, leer, cacao en specerijen.

Drinken en bewaren: Vintage Port moet je niet jong willen drinken, hij heeft tijd nodig om volwassen te worden. Maar, na openen moet je er met een Vintage dan wel snel bij zijn. Als hij jonger is dan15 jaar is hij nog maximaal 5 dagen lekker. Ouder dan 25 jaar? Dan moet je hem echt dezelfde dag nog opdrinken.

Lalique fles met Niepoort 1863

Fun fact: De allerduurste port ooit is de Vintage 1863 van Niepoort die voor $127.000 werd geveild. De wijn werd in 1905 gebotteld in 11 enorme flessen en was toen al 40 jaar oud! De laatste fles werd jaren later gebruikt om vijf speciale flessen te vullen voor het Franse kristalhuis Lalique. Het was één van die flessen die in Hong Kong werd geveild en nu het Guiness World Record voor duurste port mag voeren. Meer weten over exorbitant dure wijnen? Lees onze Top 5 duurste wijnen: van exclusief tot exorbitant.

3. Late Bottled Vintage (LBV)

Ontstaan als een ‘toegankelijke’ versie van Vintage. Ook LBV komt uit één oogstjaar, maar rijpt langer op vat (4–6 jaar). Hierdoor is hij eerder op dronk en hoef je hem niet tientallen jaren te bewaren. LBV’s zijn vaak gefilterd, waardoor ze niet meer verder rijpen op fles. Ongefilterde LBV’s bestaan ook, en die lijken weer meer op Vintage. LBV is de perfecte port voor wie de rijkdom van Vintage wil ervaren zonder het lange wachten (of de hoge prijs).

Drinken en bewaren: Ongefilterde LBV's kun je gesloten tot wel 20 jaar bewaren, maar eenmaal geopend zijn ze met een week weg. De gefilterde exemplaren kun je tot 10 jaar bewaren maar blijven geopend wel een stuk langer goed, zo'n 5 weken.

4. Tawny Port

Een van de meest geliefde stijlen. Tawny rijpt minimaal 3,5 tot 7 jaar op kleinere houten vaten, waardoor er veel zuurstof bij de wijn komt. De kleur verandert van robijnrood naar tawny ('tanig' of amberbruin), en de smaak verschuift van fruitig naar nootachtig en kruidig: denk aan walnoten, vijgen, karamel en kaneel.

Drinken en bewaren: Ook al zijn er oude Tawny Ports, het is niet de bedoeling deze nog lang bij jou thuis te bewaren. Maximaal 5 jaar, zeker niet veel langer. Na openen kun je er nog ongeveer een maand van genieten.

5. Colheita

Een Colheita is een Tawny uit één specifiek oogstjaar en met minstens 7 jaar rijping op vat. Het is dus een soort ‘Vintage Tawny’. Elke Colheita is uniek: sommige blijven wel 40 of 50 jaar op vat voordat ze gebotteld worden. Een Colheita uit je geboortejaar is een fantastisch cadeau – vaak nog betaalbaar ook, omdat Colheita minder bekend is dan Vintage.

Drinken en bewaren: Dit is een redelijk unieke port, met eigenschappen van zowel Vintage als Tawny. Dicht bewaren kan tot maximaal 10 jaar maar geopend moet hij snel gedronken worden. Colheita's tot ongeveer 10 jaar blijven nog wel een paar weken lekker, maar ouderen moet je toch echt met een paar dagen opdrinken.

6. Old Tawny (10, 20, 30, 40 jaar)

Deze Ports zijn blends van verschillende oogstjaren met een gemiddelde leeftijd die op het etiket staat. Hoe ouder, hoe complexer:

• 10 jaar: fruitig met lichte houttonen

• 20 jaar: balans tussen fruit en notige aroma’s

• 30 jaar: uitgesproken oxidatief, met karamel, honing en specerijen

• 40 jaar: ultiem complex, met smaken van koffie, pure chocolade en sinaasappelschil

En sommigen zijn nog veel ouder dan dat. De oudste Tawny’s in de kelders van huizen als Taylor’s of Graham’s kunnen wel 100+ jaar oud zijn, al komen die zelden op de markt.

Drinken en bewaren: Ook deze categorie Tawny's moet je thuis niet veel langer dan 5 jaar willen bewaren. Eenmaal geopend gaan ze wel wat langer mee dan een 'gewone' Tawny, zo'n 4 maanden.

7. Witte Port

Gemaakt van witte druiven zoals Malvasia Fina en Rabigato. Rijpt meestal 2–3 jaar op vat en kan variëren van kurkdroog tot mierzoet. Vaak gebruikt als aperitief, bijvoorbeeld als Port Tonic (witte port met tonic, ijs en citroen). Witte Port is in Portugal zó populair in de zomer dat sommige cafés meer Port Tonic verkopen dan bier.

Drinken en bewaren: Deze lijkt qua bewaren op Ruby Port. Jonge versies bewaar je tot 3 jaar, houtgerijpte versies 5 jaar en met een leeftijdsindicaties op de fles soms tot wel 10 jaar. Geopende flessen bewaar je in de koelkast, maximaal 2 weken.

8. Rosé Port

De nieuwste loot aan de stam, uitgevonden door Croft, is sinds 2009 officieel erkend. Croft ontwikkelde een rosé variant om jongeren aan de port te krijgen. En dat lukte, want je ziet hem nu vaak in cocktails. Gemaakt met dezelfde techniek als roséwijn: druiven worden kort geweekt en koel vergist, waardoor de kleur licht en de smaak fruitig blijft. Aroma’s van aardbei, framboos en kers springen eruit.

Drinken en bewaren: Qua bewaren kunnen we hier kort over zijn. Niet doen, gewoon snel van genieten ;)

Kortom...

Port is geen simpele zoete wijn, maar een wereld op zich. Van de fruitige eenvoud van een Ruby tot de majestueuze complexiteit van een 40 jaar oude Tawny of een Vintage die je langer kunt bewaren dan je eigen pensioen – er zit voor iedereen iets tussen.